TİROİD BEZİ

Tiroid bezi gıda ve suyla alınan iyot minerali ile tiroid hormonları yapan bir organdır. Su ve gıdalarla alınan iyot bağırsaklardan kana geçtikten sonra boynumuzda bulunan tiroid bezine gelir ve tiroid hormonlarının üretilmesinde kullanılır. Tiroid bezine giren iyot burada tirozin isimli aminoasitle birleşerek T3 ve T4 adı verilen tiroid hormonlarının oluşumunu sağlar. T4 hormonun yapısında dört tane iyot molekülü olduğu için T4, T3 hormonun yapısında ise 3 tane iyot molekülü  olduğu için T3 adı verilmektedir. Tirozin aminoasiti yediğimiz proteinli gıdalarla sağlanır.  Görüldüğü gibi tiroid hormonlarının yeteri kadar yapımı için protein ve iyodun gıda ve suyla  vücuda yetecek kadar alınması gerekmektedir. Bezde oluşan T3 ve T4 hormonları  daha sonra kan dolaşıma salınarak vücudun bütün organlarına ve hücrelerine  girer ve etkilerini gösterir.

Vücudumuzdaki tüm hücreler tiroid hormonlarından etkilenmektedir. İnsanın, anne karnındayken  gelişimi, doğduktan sonra büyümesi ve tüm metabolizma faaliyetleri tiroid hormonları tarafından kontrol edilmektedir. Tiroid hormonlarının vücudumuzda etkilemediği organ veya hücre yok gibidir. Kalp hızı, kan kolesterol düzeyi, vücut ağırlığı, kasların güçlü olması, adet düzeni, cilt ve tırnaklar, kemikler, seks organları, beyin ve psikolojik durum tiroid hormonlarından etkilenmektedir.

            Tiroid bezinden  iki türlü tiroid hormonu salgılanır. Bunlardan  daha fazla salgılananı T4 (%80 oranında salgılanır), daha az salgılananı (%20’si) ise  T3 hormonudur.  Hücrelere giren ve etkili olan hormon T3 hormonudur; T4 hormonu hücreye girmez. Bu nedenle T4 hormonu vücudumuzda  özellikle karaciğerde  ve diğer organlarımızda  deiyodinaz enzimleri ile T3 hormonuna dönüşmektedir.  Bu dönüşümün bozulması durumunda T3 yeterince oluşamaz ve tiroid hormonları etkisini gösteremez.         

Kandaki T4 ve T3 hormonları bazı proteinlere bağlanarak dolaşırlar. Bu proteinlere bağlanan tiroid hormonlarına total T4 ve total T3 adı verilir. Kanda bulunan tiroid hormonlarının çok azı  kanda hiçbir proteine bağlanmadan  serbest olarak bulunur ki, bunlara serbest T3 ve serbest T4 hormonları denir. Serbest T3 ve serbest T4 hormonları total T3 ve total T4 hormonlarıyla  bir denge halinde bulunduğundan tiroid bezinin  çalışma durumunu (az, çok veya normal çalışmasını) en iyi yansıtan  testler serbest tiroid hormonlarıdır.  Kan dolaşımından hücrelere  total hormonlar değil serbest hormonlar girmektedir. Bu nedenle total T4 ve T3  tetkikleri yerine serbest T4 ve serbest T3  hormonlarını ölçtürmek daha iyidir.

            Tiroid bezinin çalışması beynimizin tabanında  bulunan hipofiz bezi tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezi, TSH adı verilen bir hormon salgılar ve bu hormon kan yoluyla tiroid bezine gelerek  ondan  tiroid hormonu yapmasını ister   TSH hormonu tiroid bezinin iyot tutmasını sağladığı gibi tiroid hormonlarının yapılmasını da sağlar.

            Tiroid bezi az hormon salgıladığında hipofiz bezi TSH salgısını artırarak  tiroid bezinin daha çok hormon üretmesini sağlar. Bu nedenle tiroid bezinin az hormon salgıladığı tiroid yetmezliğinde (hipotiroidi) kanımızda TSH  hormonu normalden yüksek,  fakat T3 ve T4 hormonları düşük olarak bulunur.

            Tiroid bezi bazı hastalıklar nedeniyle çok hormon salgılarsa, yani kanımızda T3 ve T4  hormonları çok artarsa bu defa hipofiz bezinden salgılanan TSH hormonu azalır. Kanımızda T3 ve T4 hormonları  ne kadar yükselirse TSH  hormonu da o  kadar azalır. Hipertiroidi denilen tiroid bezinin aşırı çalışması durumunda kanımızda T3 ve T4 hormonları yüksek iken TSH hormonu normalin altına iner ve düşüktür.

            Görüldüğü üzere hipofiz bezi kandaki T3 ve T4 hormon düzeyine göre TSH  hormon salınışını azaltıp artırmaktadır.

             Hipofiz bezi ise,  beynimizde, hipofiz bezinin üzerinde bulunan hipotalamus organı tarafından kontrol edilir.  Hipotalamus organı  salgıladığı TRH isimli hormon ile hipofiz bezinden TSH salınışını sağlar.

            Görüldüğü gibi hipotalamus, hipofiz ve tiroid bezi birbirine bağımlı olarak çalışan ve  birbirlerini kontrol eden 3 bezdir. Tiroid bezini hipofiz bezi kontrol ederken, hipofiz bezini de hipotalamus organı kontrol etmektedir. Hipotalamusdan salgılanan TRH hormonu hipofiz bezini etkileyerek buradan TSH hormonu salgılatır